Σύμφωνα με την πρόσφατη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (DSM-V-, Αμερικάνικη Ψυχιατρική Ένωση, 2013), τα διαγνωστικά κριτήρια για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
Έξι (ή περισσότερα) από τα παρακάτω συμπτώματα απροσεξίας ή υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας παρόντα τους τελευταίους 6 μήνες σε βαθμό δυσπροσαρμοστικό και μη αναμενόμενο από το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού:
(Α) Έλλειψη Προσοχής
- Συχνά αδυνατεί να εστιάσει την προσοχή του σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες, στο χώρο εργασίας ή άλλες δραστηριότητες.
- Συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή του στα καθήκοντά του ή στο παιχνίδι.
- Συχνά φαίνεται να μην ακούει, όταν του μιλούν.
- Συχνά δεν ακολουθεί τις οδηγίες κι αποτυγχάνει να ολοκληρώσει σχολικές εργασίες που του ανατίθενται ή καθήκοντα στο χώρο εργασίας (όχι εξαιτίας εναντιωματικής συμπεριφοράς ή αδυναμίας να κατανοήσει τις οδηγίες).
- Συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει τις εργασίες του ή άλλες δραστηριότητες.
- Συχνά δείχνει απροθυμία, αποφεύγει ή δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε δραστηριότητες που απαιτούν παρατεταμένη νοητική προσπάθεια (όπως σχολική εργασία ή προετοιμασία των μαθημάτων στο σπίτι).
- Συχνά χάνει αντικείμενα απαραίτητα για τις εργασίες ή τις δραστηριότητες (π.χ. παιχνίδια, σχολικές εργασίες, μολύβια, βιβλία, ή εργαλεία).
- Συχνά διασπάται εύκολα η προσοχή του από εξωτερικά ερεθίσματα.
- Συχνά ξεχνάει καθημερινές δραστηριότητες και υποχρεώσεις.
(Β) Υπερκινητικότητα- Παρορμητικότητα
Υπερκινητικότητα
- Συχνά κινεί νευρικά χέρια ή πόδια ή στριφογυρίζει νευρικά στη θέση του.
- Συχνά σηκώνεται από τη θέση του στην τάξη ή σε άλλες καταστάσεις στις οποίες αναμένεται να παραμείνει καθισμένος.
- Συχνά τρέχει εδώ και εκεί και σκαρφαλώνει, με τρόπο υπερβολικό, σε περιστάσεις που δεν προσφέρονται για ανάλογες δραστηριότητες (στους έφηβους ή τους ενήλικες είναι πιθανό να περιορίζεται σε υποκειμενικά αισθήματα κινητικής ανησυχίας
- Συχνά δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου ήσυχα.
- Συχνά είναι διαρκώς σε κίνηση και συχνά ενεργεί σαν να «κινείται με μηχανή»
- Συχνά μιλάει ακατάπαυστα.
Παρορμητικότητα
- Συχνά απαντά απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση.
- Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.
- Συχνά διακόπτει ή ενοχλεί με την παρουσία του τους άλλους (π.χ. παρεμβαίνει σε συζητήσεις ή παιχνίδια).
Προκειμένου να τεθεί η διάγνωση της ΔΕΠΥ, θα πρέπει αυτές οι μορφές συμπεριφοράς να:
- παρατηρούνται για περισσότερο από έξι μήνες και να δημιουργούν σημαντικό πρόβλημα στη λειτουργικότητά του ατόμου στο σχολείο, στην εργασία ή στις κοινωνικές του σχέσεις
- παρατηρούνται τουλάχιστον σε δύο από τα πλαίσια δραστηριοποίησης του ατόμου (σχολείο, σπίτι, με φίλους ή συγγενείς ή σε άλλες δραστηριότητες)
Τέλος, κάποια από τα συμπτώματα θα πρέπει να είναι παρόντα πριν την ηλικία των 12 ετών.
Υπότυποι ΔΕΠΥ
Ανάλογα με την συμπτωματολογία που εκδηλώνεται εντονότερα διακρίνονται 3 ξεχωριστοί υπότυποι ή κλινικές εικόνες της ΔΕΠΥ:
α) Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητα – Συνδυασμένος Τύπος (εάν πληρούνται τουλάχιστον έξι από τα εννέα κριτήρια στις κατηγορίες Α και Β για τους τελευταίους έξι μήνες). Αποτελεί τον συχνότερο τύπο της διαταραχής.
β) Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητα με Προεξάρχοντα τον Απρόσεκτο Τύπο (εάν πληρούνται τουλάχιστον έξι από τα εννέα κριτήρια της κατηγορίας Α για τους τελευταίους έξι μήνες)
γ) Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/ Υπερκινητικότητα με Προεξάρχοντα τον Υπερκινητικό-Παρορμητικό Τύπο (εάν πληρούνται τα κριτήρια μόνο για τα συμπτώματα που αντιστοιχούν στην κατηγορία Β για τους τελευταίους έξι μήνες).
Μπορεί λοιπόν ένα παιδί να παρουσιάζει δυσκολίες που σχετίζονται αποκλειστικά με τον τομέα της προσοχής χωρίς να έχει ή να αναφέρονται στο ιστορικό του προβλήματα υπερκινητικότητας.