Πώς

με τα παιδιά μας

Το τελευταίο διάστημα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια νέα πραγματικότητα που όλοι καλούμαστε να διαχειριστούμε: τα σχολεία έκλεισαν, αρκετοί γονείς δουλεύουν από το σπίτι, όλες οι εξωτερικές δραστηριότητες αναβλήθηκαν ενώ οι οικογένειες καλούνται να βρίσκονται πολλές ώρες στο σπίτι προσπαθώντας να βρουν νέους και διαφορετικούς ρυθμούς. Επιπλέον, βομβαρδιζόμαστε από πολλές πληροφορίες εκ των οποίων αρκετές είναι τρομακτικές και κατακλυζόμαστε από άσχημες εικόνες. Φυσικά και φυσιολογικά όλοι αισθανόμαστε αβέβαιοι, αγωνιούμε και πολλές οικογένειες νιώθουν ότι βρίσκονται σε οριακό σημείο.

Επιπλέον ως γονείς καλούμαστε να απαντήσουμε σε ερωτήσεις των παιδιών που πολλές φορές έχουν να κάνουν με «δύσκολα» θέματα όπως ο θάνατος, αν εμείς ή η γιαγιά και ο παππούς είναι ασφαλείς, τι είναι πανδημία, αν υπάρχει θεραπεία κλπ. Αφενός, λοιπόν, προσπαθούμε να καθησυχάσουμε το παιδί και αφετέρου να βρούμε τρόπους να συνεχίσει τα μαθήματά του και να διασκεδάσει ενώ εμείς πρέπει να δουλέψουμε από το σπίτι και να είμαστε συνεπείς στις υποχρεώσεις μας. Τι δύσκολο εγχείρημα!

Κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης εποχής συγκεντρώσαμε κάποιες χρήσιμες συμβουλές και ιδέες προκειμένου να καταφέρουμε να διατηρήσουμε την ψυχική υγεία όλων των μελών της οικογένειάς μας για όλο αυτό το διάστημα:

• Αναγνωρίζουμε και κατανοούμε το δικό μας άγχος. Πριν προσπαθήσουμε να ανακουφίσουμε το παιδί μας είναι σημαντικό να καταλάβουμε εμείς πως βιώνουμε όλο αυτό που δεν επιλέξαμε αλλά ξαφνικά μας ήρθε από το πουθενά. Το άγχος βέβαια δεν έχει μόνο αρνητικές προεκτάσεις καθώς λόγω άγχους μπαίνουμε και στη διαδικασία αυτο-προστασίας (π.χ. πλένουμε τα χέρια μας, κρατάμε κανόνες υγιεινής κλπ). Τα παιδιά, όμως αγχώνονται όταν βλέπουν τους γονείς τους να αγχώνονται, δηλαδή συντονίζονται με την ψυχική κατάσταση του γονέα. Κοιτούν τους γονείς τους προκειμένου να καταλάβουν εάν θα πρέπει να φοβηθούν κάτι ή όχι. Οπότε είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να αντέξουμε το δικό μας άγχος προκειμένου να καταφέρουμε να ακούσουμε και να καθησυχάσουμε το παιδί.

Οι τρόποι διαχείρισης του άγχους ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο αλλά κάποιοι μπορεί να περιλαμβάνουν: γιόγκα, διαλογισμό, καθάρισμα, μουσική, διάβασμα, mindfulness κ.α.

Επίσης, βοηθά να επικεντρωθούμε στο παρόν και στα γεγονότα που γνωρίζουμε σήμερα. Η αβεβαιότητα για την πορεία της πανδημίας αφενός εξηγεί την ανησυχία μας αφετέρου, όμως, λειτουργεί αποθαρρυντικά και για αυτό είναι σημαντικό να καταφέρουμε να αποδεχτούμε ότι για κάποιο διάστημα θα ζήσουμε με την αβεβαιότητα αυτή. Οτιδήποτε έρθει στο μέλλον θα βρούμε τρόπους να το διαχειριστούμε στο μέλλον τώρα, όμως, ας επικεντρωθούμε στα γεγονότα «εδώ και τώρα». Ας μην μπούμε στη διαδικασία να συζητήσουμε με τα παιδιά μας τις προβλέψεις μας για το μέλλον καθώς όλες αυτές οι σκέψεις μπορεί να δυναμώσουν το άγχος μας.

• Ας ξεκινήσουμε με ανοιχτές ερωτήσεις προς το παιδί μας (π.χ. πως αισθάνεται με όλο αυτό που συμβαίνει) προκειμένου να μας πει τα συναισθήματά του και μετά να συνεχίσουμε μια ειλικρινή κουβέντα μαζί του. Κατά τη διάρκεια αυτής της συζήτησης ακούμε ενεργητικά και αποδεχόμαστε όλα του τα συναισθήματα (άγχος, θυμό, φόβο) και προσπαθούμε εμπεριστατωμένα και ψύχραιμα να απαντήσουμε στις ερωτήσεις του.

Μπορούμε να συμβουλευτούμε και να δούμε μαζί επίσημες ιστοσελίδες και βίντεο από επιστήμονες (π.χ.            ΕΟΔΥ, Π.Ο.Υ). Είναι σημαντικό να αποκαταστήσουμε ή να καλλιεργήσουμε την εμπιστοσύνη μας στην          επιστημονική κοινότητα που δουλεύει ασταμάτητα προκειμένου να βρει τρόπους να μας κρατήσει ασφαλείς. Αυτό θα καθησυχάσει πολύ το άγχος και το δικό μας και των παιδιών μας. Ταυτόχρονα ας διδάξουμε στα παιδιά ότι μπορεί να κυκλοφορεί και πληθώρα παραπλανητικών νέων. Ίσως είναι και μια καλή αφορμή να μιλήσουμε για τα fake news και να τους δείξουμε πώς πρέπει να σκεφτόμαστε κριτικά σε ό,τι διαβάζουμε.

• Περιορίζουμε την έκθεση των παιδιών στις ειδήσεις. Κινητά, τηλεοράσεις, tablet, ραδιόφωνα στις μέρες μας κατακλύζουν από πληροφορίες σχετικά με τη νέα πανδημία και πολλές φορές με μια διάθεση καταστροφολογίας. Τα παιδιά δυσκολεύονται να φιλτράρουν τις πληροφορίες αυτές οπότε δεν τα αφήνουμε εκτεθειμένα σε αυτές και χωρίς να συζητήσουμε αυτά που ακούμε και βλέπουμε.
• Κρατάμε μια ρουτίνα. Αν και αρκετά παιδιά μεταφράζουν το διάστημα αυτό ως διακοπές και αρχικά ίσως ακόμα και να χάρηκαν το κλείσιμο των σχολείων, εντούτοις έχουν ανάγκη τη δημιουργία και τη διατήρηση μιας ρουτίνας προκειμένου να καταφέρουν να προσαρμοστούν και να αντέξουν τις ώρες στο σπίτι. Η ρουτίνα βοηθά στον καθησυχασμό για αυτό ας προσπαθήσουμε να προγραμματίσουμε τη μέρα μας με συγκεκριμένες δραστηριότητες που να περιλαμβάνουν: χρόνο για άσκηση, μαθήματα, ξεκούραση και χρόνο για διασκέδαση.
• Ας είμαστε σε επιφυλακή για μη λεκτικές εκδηλώσεις άγχους. Ειδικά τα μικρά παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν το άγχος τους με διάφορες μορφές όπως: σωματοποίηση (π.χ. πονόκοιλος, πονοκέφαλος), νυχτερινή ενούρηση, αλλαγές στη συμπεριφορά τους (π.χ. να γίνουν οξύθυμα, επιθετικά),συχνά κλάμματα δίχως εμφανή λόγο και διαταραχές στον ύπνο τους. Προσπαθούμε, λοιπόν, να κρατάμε την ώρα του ύπνου τους σταθερή και ας είμαστε ανοιχτοί αυτό το διάστημα για περισσότερες αγκαλιές και παραμύθια!
• Ας παίξουμε και ας γελάσουμε! Τα παιχνίδια και τα γέλια εκτός του ότι είναι αγχολυτικά μας βοηθούν και να συνδεθούμε με τα παιδιά μας. Ιδέες για παιχνίδια με μια μικρή αναζήτηση στο διαδίκτυο ανάλογα με την ηλικία του παιδιού μας μπορούμε να βρούμε πολλές και άκρως διασκεδαστικές. Ακόμα, για τα παιδιά μικρής ηλικίας που δυσκολεύονται να καταλάβουν για ποιο λόγο πρέπει να κάθονται μέσα στο σπίτι και στερούνται τις βόλτες τους θα μπορούσαμε να παίξουμε με φιγούρες που τους αρέσουν (π.χ. ζωάκια, playmobil, lego) και να διηγηθούμε με μορφή ιστορίας αυτό που συμβαίνει (π.χ. τα ζωάκια μένουν στο στάβλο γιατί η μαμά τους είπε ότι έχει έρθει ένα μικροσκοπικό μικρόβιο που αν μπει στο σώμα τους τότε θα έχουν βήχα και πυρετό και για αυτό θα πρέπει να μείνουν σπίτι τους μέχρι να φύγει).
• Διατηρούμε τις κοινωνικές επαφές. Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να συνεχίσουν να συνομιλούν με τους φίλους τους μέσω τεχνολογίας καθώς αυτό θα τα βοηθήσει να μοιραστούν αυτά που βιώνουν και να ανακουφιστούν.
• Τονίζουμε στα παιδιά τον αλτρουιστικό σκοπό της καραντίνας. Αυτό θα τα βοηθήσει να διατηρήσουν έναν σκοπό και ένα νόημα σε όλο αυτό το διάστημα του αυτοπεριορισμού. Ας τους πούμε με ειλικρίνεια την πραγματικότητα ως έχει: «τα παιδιά δεν κινδυνεύουν από τον κορωνοϊό. Είναι σημαντικό όμως να μείνουμε σπίτι προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι και ο παππούς και η γιαγιά θα παραμείνουν ασφαλείς».
• Θυμόμαστε ότι και αυτό θα περάσει. Αυτή η πρωτόγνωρη για εμάς κατάσταση ναι θα περάσει και σε λίγο θα είναι παρελθόν και θα αποτελεί ανάμνηση. Για τα παιδιά άλλωστε αυτό μπορεί να αποτελέσει απλά «μια ακόμα περιπέτεια» και να θυμούνται σε λίγα χρόνια από τώρα πως πέρασαν με τους γονείς τους αυτή την περίοδο! Άλλωστε τους δίνουμε παράδειγμα σχετικά με το πως διαχειριζόμαστε μια κρίση!

Μπάρλου Έφη, παιδοψυχίατρος

Δάρα Μαρία, παιδοψυχολόγος