Η συνήθης αντίληψη των ενηλίκων για το παιχνίδι, είναι ότι είναι χάσιμο χρόνου, επιπόλαιο και μη παραγωγικό. Η βαθιά πεποίθηση ότι το παιχνίδι είναι ασήμαντο αντανακλάται από σχόλια του τύπου «δεν κάνει τίποτα, μόνο παίζει» και «γιατί να το στείλω παιδικό σταθμό; Το μόνο που κάνουν είναι να παίζουν». Η προσέγγιση αυτή φαίνεται επίσης στην τάση των γονέων να προσπαθούν να μάθουν στα παιδιά τους μια ποικιλία δεξιοτήτων αντί απλά να παίζουν μαζί τους. Μια κοινωνία που δίνει τρομερή έμφαση στη σχολική, επαγγελματική και οικονομική επιτυχία και που υπογραμμίζει τη σημασία της εργασίας, είναι δύσκολο να ξεφύγει από την ιδέα ότι το παιχνίδι είναι χάσιμο χρόνου.
Όταν παίζουμε με το παιδί μας, πολλές φορές προσπαθούμε να «στήσουμε» ή να ελέγξουμε το παιχνίδι κάνοντάς το πιο εκπαιδευτικό, με στόχο να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις του και να του διδάξουμε νέες δεξιότητες. Επιβάλλοντας δομή στο παιχνίδι, οι γονείς προσπαθούν να το μετατρέψουν σε μια «αξιόλογη» δραστηριότητα. Δυστυχώς όμως, αυτός ο τύπος αλληλεπίδρασης συνοδεύεται από πολλές εντολές και διορθώσεις. Τις περισσότερες φορές η έμφαση δίνεται στο αποτέλεσμα, το «προϊόν» ενός παιχνιδιού, για παράδειγμα μια «τέλεια» ζωγραφιά και όχι στη διαδικασία. Το παιχνίδι συνεπώς μετατρέπεται από μια ευχάριστη δραστηριότητα, σε μια δυσάρεστη διαδικασία που δεν επιβραβεύει ούτε το παιδί ούτε τον ενήλικα.
Για παράδειγμα η μητέρα και η κόρη ξεκινούν να παίζουν με το κουκλόσπιτο. Η μητέρα ξεκινά: «Ας βάλουμε όλα τα πράγματα στην κουζίνα». Το παιδί προτείνει ένα χώρο για κουζίνα και η μητέρα ζητά να τοποθετήσει εκεί όλα τα έπιπλα που ταιριάζουν. Συνεχίζει: «Όλα τα έπιπλα του σαλονιού πρέπει να μπουν εδώ». Καθώς το παιδί αρχίζει να βάζει σιγά-σιγά τα έπιπλα του σαλονιού η μητέρα συνεχίζει δείχνοντας στο παιδί που να βάλει τα έπιπλα του μπάνιου. Σύντομα το παιδί σταματά να παίζει, κάθεται πίσω και παρατηρεί τη μητέρα καθώς το τοποθετεί όλα τα έπιπλα στη «σωστή» τους θέση.
Στο παράδειγμα αυτό η μητέρα δομεί και ελέγχει όλη τη δραστηριότητα του παιχνιδιού. Στην πραγματικότητα κάνει όλο το παιχνίδι. Δεν περιμένει να δει τι θα κάνει το παιδί με το κουκλόσπιτο και τα έπιπλα. Το παιχνίδι της μητέρας στερείται φαντασίας και είναι πολύ συγκεκριμένο! Αν η μητέρα άφηνε την πρωτοβουλία στην κόρη της, θα έβλεπε ένα διαφορετικό παιχνίδι με πολύ πνεύμα και φαντασία, με ιπτάμενα κρεβάτια, ζωάκια στο μπάνιο κλπ. Το παιχνίδι αυτό, θα ήταν πολύ πιο ευχάριστο και για τις δύο και διόλου «χαμένος χρόνος» αφού βοηθά στην ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών και του λόγου του παιδιού αλλά και ενισχύει τη σχέση μητέρας-κόρης.
Το σημαντικότερο πρώτο βήμα στο παιχνίδι είναι να αφήσουμε την πρωτοβουλία στο παιδί και να ακολουθήσουμε τις ιδέες του αντί να επιβάλλουμε τις δικές μας ιδέες και αξίες. Μην οργανώνετε τις δραστηριότητες του παιδιού δίνοντας εντολές και οδηγίες. Μην προσπαθείτε να διδάξετε στο παιδί σας τίποτε. Αντίθετα, μιμηθείτε τις κινήσεις του παιδιού και κάντε αυτό που θα σας ζητήσει. Θα ανακαλύψετε ότι όταν καθίσετε πίσω και ακολουθήσετε το παιδί δίνοντάς του την ευκαιρία να εξασκήσει τη φαντασία του, θα εμπλακεί περισσότερο για το παιχνίδι το οποίο θα γίνει πιο ενδιαφέρον και δημιουργικό. Η προσέγγιση αυτή ενισχύει την ανάπτυξη του ανεξάρτητου παιχνιδιού και των ανεξάρτητων ιδεών.
Τα παιδιά ωφελούνται από το παιχνίδι με τους ενήλικες με ποικίλους, μοναδικούς τρόπους. Όταν οι γονείς παίζουν με τα παιδιά τους, μπορούν να τα βοηθήσουν να επιλύσουν προβλήματα, να αξιολογήσουν τις ιδέες τους και να εξερευνήσουν τη φαντασία τους. Μέσω του παιχνιδιού οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν την ανάπτυξη του λεξιλογίου έτσι ώστε να επικοινωνούν καλύτερα τις σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους και τις ανάγκες τους. Το παιχνίδι με τους ενήλικες βοηθά επίσης την κοινωνική αλληλεπίδραση των παιδιών μαθαίνοντάς τους να είναι ευαίσθητα στα συναισθήματα των άλλων. Επιπλέον, το παιχνίδι είναι ένας χρόνος όπου οι γονείς μπορούν να ανταποκριθούν στο παιδί με τρόπο που να ενισχύει την αυτοεκτίμησή και τις ικανότητές τους. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά τείνουν να είναι περισσότερο δημιουργικά και να έχουν λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς αν οι γονείς τους παίζουν μαζί τους συμβολικό δηλαδή «προσποιητό» παιχνίδι όταν είναι μικρά.
Για τους λόγους αυτούς το παιχνίδι γονέα/παιδιού συνεισφέρει σημαντικά στην ανάπτυξη του παιδιού. Είναι μια ευκαιρία για το παιδί να μάθει πιο είναι, τι μπορεί να κάνει και πώς να σχετίζεται με τον κόσμο γύρω του.
| ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ |
| · Αφήστε το παιδί να σας καθοδηγήσει- ακολουθήστε τα ενδιαφέροντά του |
| · Ακολουθήστε και προσαρμοστείτε στο επίπεδο του παιδιού. |
| · Μην έχετε συγκεκριμένες προσδοκίες-δώστε στο παιδί χρόνο. |
| · Μην ανταγωνίζεστε με το παιδί σας. |
| · Εγκωμιάστε και ενθαρρύνετε τις ιδέες και τη δημιουργικότητα του παιδιού. Μην κριτικάρετε. |
| · Παίξτε διάφορους ρόλους και «προσποιητά» παιχνίδια (εγώ θα είμαι η αρκούδα και εσύ ο κυνηγός). |
| · Να είστε ένα υπομονετικό και εκδηλωτικό «ακροατήριο» |
| · Χρησιμοποιήστε περιγραφικά σχόλια αντί για ερωτήσεις. |
| · Αντισταθείτε στην επιθυμία σας να βοηθήσετε το παιδί, ενισχύστε τις στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων του παιδιού. |
| · Ανταμείψτε το ήσυχο παιχνίδι με την προσοχή σας. |
| · Μην παίζετε ανταγωνιστικά παιχνίδια, κυρίως με τα μικρότερα παιδιά |
| · Είναι προτιμότερο να παίζετε με αδόμητα παιχνίδια, όπως κύβους, αυτοκινητάκια, κούκλες κλπ |
| · Κάποιοι γονείς προτιμούν να παίζουν κάποια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας. Βγάλτε το τηλέφωνο από την πρίζα για να δείξετε στο παιδί ότι θεωρείτε αυτή την ώρα πολύ σημαντική. Καλό είναι να παίζετε καθημερινά για 10΄ τουλάχιστον. |
| · Εάν υπάρχουν περισσότερα παιδιά στην οικογένεια, προσπαθήστε να παίζετε ξεχωριστά με το καθένα, όταν είναι εφικτό. Χρειάζεται χρόνος για να καλλιεργήσετε την ικανότητα να παίζετε με όλα τα παιδιά μαζί και να προσαρμόζεστε στο αναπτυξιακό επίπεδο του καθένα. |
| · Γελάστε και διασκεδάστε με το παιδί σας. |
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ
Τα παιχνίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού. Δεν είναι απαραίτητο να είναι περίπλοκα, ακριβά, διαφημισμένα ή «εκπαιδευτικά». Τα παιδιά είναι πολύ εφευρετικά και αν η φαντασία τους αφεθεί ελεύθερη να αναπτυχθεί σε ένα υποστηρικτικό και επιτρεπτικό περιβάλλον, μπορούν να μετατρέψουν κάθε αντικείμενο σε ένα ενδιαφέρον παιχνίδι.
| Το σωστό παιχνίδι πρέπει να είναι: |
| 1. Ασφαλές, χωρίς αιχμηρές γωνίες και τοξικά χρώματα, ή μικρά τμήματα επικίνδυνα για κατάποση. |
| 2. «Ελεύθερο» και χωρίς πολλές λεπτομέρειες. Κύβοι, πλαστελίνη, μπογιές προωθούν το φανταστικό παιχνίδι των παιδιών. |
| 3. Κατανοητό και εύχρηστο. Τα παιχνίδια πρέπει να βοηθούν τα παιδιά να κάνουν πράγματα από μόνα τους. Τα παιχνίδια που αφήνουν τα παιδιά σε ρόλο παρατηρητή, όπως τα μηχανικά παιχνίδια μπορεί να είναι διασκεδαστικά για μερικά λεπτά αλλά δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη αξία. Όσο περισσότερα κάνει ένα παιχνίδι, τόσο λιγότερα κάνει το παιδί. Όταν το παιχνίδι κάνει το παιδί παθητικό, δεν είναι κατάλληλο. |
| 4. Μεγάλα και εύκολα στη χρήση τους. Τα μικρά παιχνίδια είναι πηγή ματαίωσης για τα μικρά παιδιά, γιατί ο μυϊκός τους συντονισμός δεν είναι αρκετά αναπτυγμένος ώστε να μπορούν να χειριστούν μικρές φόρμες και σχήματα. |
| 5. Ευχάριστα στην αφή, με αντοχή και απλά στην κατασκευή τους. |
| 6. Να ενθαρρύνουν το συνεργατικό παιχνίδι. Τα κουζινικά για παράδειγμα, ενθαρρύνουν την συνεργασία, την αλληλεπίδραση και το μοίρασμα με το παιδί. |
| 7. Ανάλογα με το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού. Πρέπει επίσης να ταιριάζει με την «προσωπικότητα» και τα ενδιαφέροντα του παιδιού. Μην παρασυρθείτε από αυτά που αρέσουν σε εσάς. |