Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου στο νέο του ξεκίνημα;

Έφτασε ο μήνας Σεπτέμβριος και για κάποια παιδιά αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης σχολικής χρονιάς, ενώ για κάποια άλλα ανοίγει ένας καινούριος κύκλος στη ζωή τους στην Α’ τάξη του Δημοτικού. Κάθε τάξη έχει τις δικές της δυσκολίες και ιδιαιτερότητες, με την πρώτη τάξη να κρατά τις βάσεις που θα χρησιμοποιήσει το παιδί στις μεγαλύτερες. Και σε τι θα χρησιμέψουν αυτές οι βάσεις; Στην μετέπειτα ανάγνωση και γραφή.

Η ανάγνωση και η γραφή αποτελούν ουσιαστικά αποτύπωση του προφορικού λόγου. Ο προφορικός λόγος αποτελείται από λέξεις, οι οποίες λέξεις αποτελούνται από φωνήματα (δηλαδή ήχους της γλώσσας). Η ικανότητα αντίληψης και κατάτμησης των γλωσσικών δομών (φωνημάτων, λέξεων, προτάσεων) ονομάζεται «φωνολογική ενημερότητα». Είναι μία ικανότητα, η οποία διδάσκεται στην πρώτη τάξη του δημοτικού και είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της ανάγνωσης και της γραφής.

Συγκεκριμένα είναι η ικανότητα:

•  Κατάτμησης προτάσεων σε λέξεις (π.χ. Ο κήπος είναι ωραίος ─ 4 λέξεις)
•  Κατάτμησης λέξεων σε συλλαβές (π.χ. Καπέλο ─ 3 συλλαβές)
•  Κατάτμησης λέξεων σε φωνήματα (π.χ. Μπάλα ─ 4 φωνήματα/ήχους)
•  Αντίληψη ομοιοκαταληξίας (π.χ. Μπότα ─ κότα)
•  Παραγωγή ομοιοκαταληξίας (π.χ. Μπάλα ─ σκάλα)
•  Ακουστική διάκριση φωνημάτων (π.χ. «θάρρος – φάρος» δεν είναι ίδιες λέξεις, καθώς διαφέρουν στο /θ/ και στο /f/)
•  Διαχείριση φωνημάτων (π.χ. εύρεση πρώτης συλλαβής σε μία λέξη -μπάλα ─ πρώτη συλλαβή «μπα»- ή απομόνωση μέσης συλλαβής –μπαλόνι, χωρίς το «λο» ─ λόνι)

Για κάποια παιδιά η φωνολογική ενημερότητα κατακτάται αυτόματα, χωρίς δυσκολίες, ενώ κάποια άλλα παιδιά δυσκολεύονται περισσότερο. Σαφώς, υπάρχουν πολλές αιτίες που μπορεί να κρύβονται πίσω από αυτή τη δυσκολία, μερικές μόνο από αυτές να είναι Ειδική Γλωσσική Διαταραχή, Διάσπαση Προσοχής, Δυσκολία στη βραχυπρόθεσμη ακουστική ή οπτική μνήμη ή απλώς δυσκολία στη φωνολογία. Συνεπώς, δυσκολίες στη φωνολογική ενημερότητα, ενδεχομένως να επηρεάσουν τη σχολική επίδοση του παιδιού. Γι’ αυτό είναι σημαντική η πρώιμη λογοπεδική εκτίμηση ακόμα και κατά τη φοίτησή του στο νηπιαγωγείο.

Ορίστε μερικά tips για να βοηθήσετε τα παιδιά που ξεκίνησαν τη φοίτησή τους στο Δημοτικό.

Α) Πάρτε μικρές εικόνες ζώων, φρούτων, λαχανικών ή όποια άλλη κατηγορία θέλετε (μπορείτε να τις βρείτε σε καταστήματα με παιχνίδια), ή δείξτε του αντίστοιχες εικόνες που θα βρείτε στο Google και κατονομάστε την κάθε κάρτα στο παιδί. Στη συνέχεια, χωρίστε τη λέξη σε συλλαβές χτυπώντας παλαμάκια για κάθε συλλαβή, ή έχοντας μπροστά στο παιδί τουβλάκια που να αντιστοιχούν σε κάθε συλλαβή, π.χ. καπέλο = τρεις λέξεις, τρία παλαμάκια, τρία τουβλάκια.

Β) Προσπαθήστε να χωρίσετε προτάσεις στις λέξεις τους, έχοντας μπροστά στο παιδί τουβλάκια, όπου κάθε τουβλάκι αντιπροσωπεύει μία λέξη. Πείτε τις λέξεις αργά (διάστημα 1-2 δευτερολέπτων), ώστε να καταλαβαίνει το παιδί που αρχίζει και που τελειώνει μία λέξη, π.χ. Εγώ τρώω πρωινό = τρεις λέξεις, τρία τουβλάκια.

Γ) Προσπαθήστε να χωρίσετε λέξεις ή συλλαβές στις φωνούλες τους, με την ίδια παραπάνω μέθοδο, π.χ. Μπάλα = 4 φωνούλες, μπ-α-λ-α (προσοχή: δεν μας ενδιαφέρει η ορθογραφία, αλλά ποιους ήχους έχει μία λέξη, π.χ. η λέξη «θάρρος» έχει 5 φωνούλες, θ-α-ρ-ο-ς).

Δ) Πείτε στο παιδί τραγουδάκια ή ποιηματάκια που να κάνουν ομοιοκαταληξία και ζητήστε του μετά να κάνει εκείνο ποιηματάκι με μια λέξη που θα του δώσετε.

Tip: Για όλες τις παραπάνω δραστηριότητες μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διάφορους ενισχυτές για να ενθαρρύνουν τα παιδιά να συμμετάσχουν, όπως αυτοκόλλητα, σφραγίδες, χειροτεχνίες ή κάποια λιχουδιά!

Η λογοπεδικός,

Κωστίδου Ελένη