Προβλήματα συμπεριφοράς αντιμετωπίζουν τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος ανεξαρτήτως της ακριβής τους διάγνωσης (αυτισμός, σύνδρομο Αsperger). Οι λόγοι που οδηγούν σε τέτοιες συμπεριφορές είναι πολλοί. Κάποιοι από τους συχνότερους είναι οι ακόλουθοι:
- Προβλήματα επικοινωνίας- δυσκολεύονται να εκφράσουν αυτό που θέλουν ή να κατανοήσουν όσα τους λένε οι άλλοι, τις εκφράσεις του προσώπου και τη γλώσσα του σώματός τους.
- Προβλήματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση- αποφεύγουν συνήθως τις κοινωνικές συναναστροφές γιατί είναι απαιτητικές και απρόβλεπτες. Μερικές φορές ο τρόπος που προσπαθούν να τις αποφύγουν χαρακτηρίζεται ως «μη αποδεκτός».
- Ελεύθερος χρόνος- Τα προβλήματα συμπεριφοράς είναι πιο συχνά στα κενά μεταξύ δραστηριοτήτων και μαθημάτων, όταν δηλαδή ο χρόνος του παιδιού δεν είναι δομημένος. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε γιατί δεν μπορούν να περιμένουν εξαιτίας δυσκολίας στη κατανόηση και τη διαχείριση του χρόνου είτε εξαιτίας του θορύβου και της πολυκοσμίας που συνεπάγεται με τον μη δομημένο χρόνο.
- Αισθητηριακές δυσκολίες- Υπερβολικές αντιδράσεις μπορεί να οφείλονται στη δυσφορία και συχνά επώδυνη εμπειρία που προκαλείται από κάποιους ήχους, μυρωδιές ή φώτα (πχ. λάμπες φθορίου)
- Αδιάγνωστα Ιατρικά προβλήματα- Τα παιδιά με ΔΑΦ δυσκολεύονται να εκφράσουν τη δυσφορία ή τον πόνο τους ακόμη και όταν μπορούν να εκφραστούν καλά. Για αυτό σε περιπτώσεις που παρατηρείται αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού θα πρέπει να γίνεται ιατρικό check up ώστε να αποκλείεται η πιθανότητα ύπαρξης οργανικής αιτίας.
- Αντίσταση στην αλλαγή- τόσο τις προσωρινές (πχ. αλλαγή στο ημερήσιο πρόγραμμα) όσο και τις μόνιμες (πχ. αλλαγή σχολείου ή σπιτιού).
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΤΕ ΥΠΟΨΗ ΣΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
- Δεν είναι δικό σας λάθος- Η «δύσκολη» συμπεριφορά του παιδιού σας δεν είναι αποτέλεσμα δικών σας λανθασμένων χειρισμών. Τέτοιου είδους σκέψεις είναι πιο συχνές σε γονείς παιδιών που έχουν προβληματική συμπεριφορά στο σπίτι αλλά όχι στο σχολείο. Είναι βοηθητικό να σκέφτεστε ότι δεν είστε οι μόνοι και ότι και άλλοι γονείς παιδιών με ΔΑΔ βιώνουν παρόμοιες καταστάσεις.
- Κάντε υπομονή – Η προβληματική συμπεριφορά δεν αλλάζει από τη μία μέρα στην άλλη και συχνά οι αλλαγές είναι μικρές. Για το λόγο αυτό θα είναι καλό για τους γονείς να κρατούν ημερολόγιο όπου να καταγράφουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους και στο οποίο να καταφεύγουν συχνά ώστε να αντιλαμβάνονται τις μικρές αλλαγές που πραγματοποιούνται.
- Αποσπάστε την προσοχή του/της με άλλες δραστηριότητες
- Η τιμωρία συνήθως δεν λειτουργεί γιατί δεν διδάσκει νέες δεξιότητες στο παιδί ούτε του δίνει να καταλάβει τι θα έπρεπε να είχε κάνει ώστε να μην τιμωρηθεί. Συνεπώς δεν χρειάζεται να εφαρμόζεται.
- Σωματική άσκηση κατά τη διάρκεια της ημέρας μειώνει το άγχος και την αναστάτωση του παιδιού με αποτέλεσμα να έχει γενικότερα καλύτερη συμπεριφορά.
- Να είστε ρεαλιστές- μην διακινδυνεύετε να απογοητευτείτε θέτοντας μη ρεαλιστικούς στόχους.
- Αν το παιδί με τα προβλήματα συμπεριφοράς του/της προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή σας προσπαθήστε όσο γίνεται να μην του/της δίνετε σημασία. Αν χρειαστεί γυρίστε την πλάτη σας, συνεχίστε να κάνετε τις δουλείες σας ή απλά ασχοληθείτε με κάτι άλλο. Μερικά παιδιά μπορεί να προσπαθήσουν να τραβήξουν την προσοχή σας εκείνη την ώρα τραβώντας το χέρι σας, τα ρούχα σας ή με κλωτσιές και άλλες τέτοιες συμπεριφορές. Όσο μπορείτε αγνοήστε το παιδί και με ηρεμία πείτε του να πάει στο δωμάτιο του μέχρι να ηρεμήσει. Αν ανησυχείτε μπορείτε να αφήσετε την πόρτα λίγο ανοιχτή και να έχετε τον νου σας. Αν το παιδί σας κάνει εκρήξεις θυμού για να τραβήξει την προσοχή σας και εσείς αντιδράσετε με φωνές, τιμωρία ή παρακάλια, στην ουσία του δίνεται προσοχή και ενισχύεται η συμπεριφορά του αυτή. Σύντομα θα μάθει ότι αν θέλει την προσοχή σας το μόνο που πρέπει να κάνει είναι έκρηξη θυμού. Όταν ηρεμήσει επιβραβεύστε και παρηγορήστε το. Να έχετε υπόψη σας ότι αρχικά όταν αγνοήσετε την συμπεριφορά του/της το παιδί σας μπορεί να προσπαθήσει ακόμα περισσότερο με την συμπεριφορά του να τραβήξει την προσοχή σας, οπότε θα φαίνεται να χειροτερεύει το πρόβλημα πριν βελτιωθεί. Να είστε προετοιμασμένοι για αυτό και να κάνετε υπομονή.
- Αν το παιδί με τα προβλήματα συμπεριφοράς αντιδρά όταν του/της λέτε «όχι»- Προσπαθήστε να είστε συνεπείς σε αυτά που λέτε. Μπορεί να είναι εύκολο (και συχνά απαραίτητο) να παραιτηθείτε επειδή είστε κουρασμένοι, επειδή κοιτάει ο κόσμος και επειδή θέλετε να τελειώνετε γρήγορα. Παρόλ’ αυτά προσπαθήστε να σκεφτείτε εκ των προτέρων πώς θα χειριστείτε τις καταστάσεις και όσο μπορείτε ακολουθήστε την στρατηγική σας. Αν το παιδί σας δυσκολεύεται να περάσει μπροστά από τα Goodies χωρίς να αγοράσετε τίποτα, μπορεί να χρειαστεί όταν έχετε πολύ χρόνο και κάποιον να σας βοηθήσει να κάνετε εξάσκηση περνώντας μπροστά από τα Goodies με σταθερό βήμα και λέγοντας ήρεμα «δεν έχει goodies σήμερα». Θα είναι επίσης σημαντικό τις φορές που ξέρετε ότι δεν μπορείτε να ανταπεξέλθετε με την αντίδραση του παιδιού σας, να αποφεύγετε να περνάτε μπροστά. Να είστε ξεκάθαροι ότι καταλαβαίνετε γιατί έχει θυμώσει το παιδί σας αλλά συνεπείς στον τρόπο που αντιδράτε. Αγνοήστε την έκρηξη του όσο μπορείτε και μην αισθάνεστε ότι είστε κακοί γονείς επειδή το παιδί σας κλαίει και φωνάζει που του είπατε όχι.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΑΛΕΤΑΣ
Η εκμάθηση της χρήσης της τουαλέτας πιθανότατα θα δυσκολέψει το παιδί με ΔΑΦ καθώς δεν κατανοεί γιατί πρέπει να μάθει να χρησιμοποιεί την τουαλέτα ύστερα από τόσο καιρό που φορούσε πάνες. Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να
- δυσκολευτούν ή να αργήσουν περισσότερο να μάθουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για την ανεξάρτητη χρήση της τουαλέτας. Μπορεί να χρειαστεί ένας χρόνος μέχρι να παραμείνουν στεγνά και έως δύο για να παραμείνουν καθαρά.
- δυσκολευτούν ή να μην μπορούν να μας πουν πότε χρειάζονται την τουαλέτα εξαιτίας δυσκολιών στην ομιλία.
- δυσκολευτούν να προσαρμοστούν από το ένα πλαίσιο στο άλλο. Για αυτό τον λόγο μπορεί να πηγαίνουν στην τουαλέτα σπίτι αλλά να μην πηγαίνουν στο σχολείο ή σε άλλους χώρους.
- εμφανίσουν προβλήματα συμπεριφοράς γύρω από την εκπαίδευση τουαλέτας όπως να απλώνουν τα κόπρανα τους πάνω τους ή στους τοίχους.
- θέλουν να χρησιμοποιούν άλλα μέρη του σπιτιού για τις ανάγκες τους όπως η ντουζιέρα ή γωνίες αντί της τουαλέτας.
- μπορεί να αρνούνται να καθαριστούν μόνα τους μετά την αφόδευση και να αναστατώνονται στην ιδέα ότι δεν θα καταφέρουν να καθαριστούν καλά. Μερικά παιδιά μπορεί να φοβούνται τόσο πολύ που να μην πηγαίνουν στην τουαλέτα καθόλου και να υποφέρουν από δυσκοιλιότητα.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΟΥΑΛΕΤΑΣ
- Ξεκινήστε με υπομονή και αίσθηση του χιούμορ, ένα βηματάκι κάθε φορά- δεν θέλουμε η εκπαίδευση τουαλέτας να οδηγήσει σε «πόλεμο» με το παιδί.
- Αρχικά ξεκινήστε να αλλάζετε τις πάνες του παιδιού μέσα στην τουαλέτα ώστε να συνδέσει τον χώρο της τουαλέτας με το άδειασμα της κύστης και του εντέρου του.
- Κάντε συνήθεια να βάζετε το παιδί σας να κάθεται στη λεκάνη είκοσι λεπτά μετά το φαγητό κάθε μέρα, μετά από κάθε γεύμα. Θα πρέπει να πειραματιστείτε για να ανακαλύψετε ακριβώς πόση ώρα μετά το γεύμα χρειάζεται να χρησιμοποιήσει τη τουαλέτα.
- Παρατηρήστε τις μη-λεκτικές ενδείξεις ότι θέλει να πάει τουαλέτα, για παράδειγμα αν είναι πιο κινητικός/ή ή πάει σε συγκεκριμένο μέρος και προσπαθήστε να ανταποκριθείτε σε αυτές πηγαίνοντας τον/την στην τουαλέτα και βάζοντας τον/την να κάτσει για λίγο (πχ. πέντε λεπτά) στη λεκάνη. Αν δεν έχει αποτέλεσμα, ξαναδοκιμάστε σε λίγη ώρα.
- Αν στο μεταξύ «βραχεί» με το που το καταλάβετε πηγαίνετε τον/την στην τουαλέτα μήπως κάνει έστω κάτι λίγο στην τουαλέτα. Αγνοείστε το ότι «βράχηκε» και επαινέστε τον/την για το αν έκανε κάτι στην τουαλέτα.
- Η χρήση ενός προγράμματος με εικόνες θα βοηθήσει πολύ το παιδί να καταλάβει τι πρέπει να κάνει (πχ. κατεβάζω το παντελόνι μου, κάθομαι στην τουαλέτα κτλ).
- Προκειμένου να κρατήσετε το παιδί καθισμένο στην τουαλέτα για περισσότερη ώρα μπορείτε να του δώσετε να ασχολείται με ένα παιχνίδι (όχι όμως κάποιο που του προκαλεί ενθουσιασμό).
- Αποφεύγετε να του/της δίνετε φαγητό και κάτι να πιει πριν κοιμηθεί. Πηγαίνετε τον/την στην τουαλέτα πριν τον βραδινό ύπνο, μία ή περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας και μόλις ξυπνήσει.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΠΝΟΥ
Τα προβλήματα ύπνου είναι πολύ συνήθη σε παιδιά με ΔΑΦ και μπορούν να χωριστούν στις εξής κατηγορίες:
- Δυσκολία να κοιμηθούν την ώρα που πρέπει
- Ξυπνήματα κατά τη διάρκεια της νύχτας.
- Εκρήξεις θυμού την ώρα του ύπνου
- Ύπνος στο κρεβάτι των γονιών
Τα προβλήματα αυτά μπορεί να οφείλονται σε πολλούς λόγους.
- Φόβος για το σκοτάδι
- Φόβος να μείνουν μόνα τους
- Υπερκινητικότητα
- Δυσκολία στην αλλαγή από μια δραστηριότητα στην άλλη (πχ. από το να βλέπουν βίντεο στο να πέφτουν για ύπνο)
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ
- Επειδή κάποια παιδιά με ΔΑΦ έχουν ευαισθησία στο φως, στους ήχους, στην αφή και στις μυρωδιές καλό θα ήταν να βάλετε στο δωμάτιο τους βαριές κουρτίνες, οι οποίες θα εξασφαλίζουν πλήρες σκοτάδι, χαλιά για ηχομόνωση ή να χρησιμοποιήσετε ωτασπίδες αν το κρίνετε αναγκαίο, να έχετε σεντόνια και πιζάμες από υλικά που δεν τα ενοχλούν και να φροντίζετε να μην έχει το δωμάτιο μυρωδιές από άλλα μέρη του σπιτιού.
- Αν το παιδί φοβάται το σκοτάδι ή να μείνει μόνο του δοκιμάστε να έχετε ένα μικρό φωτάκι αναμμένο στο δωμάτιο του, αφήστε την πόρτα μισάνοιχτη για να σας ακούει ή βάλτε ηρεμιστική μουσική να παίζει.
- Βεβαιωθείτε ότι έχει φάει πριν τον/την βάλετε για ύπνο.
- Οργανώστε την ρουτίνα του ύπνου του/της και προσπαθήστε να την ακολουθήσετε κάθε βράδυ με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όσο δύσκολο και να είναι. Για παράδειγμα την ίδια ώρα κάθε βράδυ να πιεί ένα ποτήρι γάλα, να βάλει της πιτζάμες του/της, να πλύνει τα δόντια του/της, να πάει στην τουαλέτα, να σας καληνυχτίσει, να πάρει αγκαλιά το αρκουδάκι και να ξαπλώσει.
- Μόλις ακολουθήσει την ρουτίνα αυτή βγείτε από το δωμάτιο αμέσως και όσο δύσκολο και να είναι μην επιστρέψετε ακόμα και αν κλάψει.
- Αν το παιδί κοιμάται μαζί σας και σας ενοχλεί οργανώστε το δωμάτιο σας έτσι ώστε να μην μπορεί να ξαπλώσει στην μεριά που προτιμάει συνήθως ή οργανώστε το δικό του/της δωμάτιο έτσι ώστε να του/της είναι πιο δύσκολο να βγει.
- Δοκιμάστε να βάλετε κάτι κάτω από την πόρτα σας έτσι ώστε να του/της είναι δύσκολο να την ανοίξει.
- Αν το παιδί συνεχίσει να δοκιμάζει να έρχεται στο κρεβάτι σας και αναστατώνεται που δεν μπορεί, να είστε προετοιμασμένοι για μερικές ξάγρυπνες νύχτες μέχρι να μάθει πάλι το παιδί να κοιμάται στο δωμάτιο του/της.
- Το βασικό είναι να θυμάστε πως όσες φορές βγει το παιδί από το δωμάτιο του/της, χωρίς να τον/την κοιτάξετε επιστρέψτε τον/την στο κρεβάτι με ηρεμία και σταθερότητα και βγείτε πάλι από το δωμάτιο.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕ ΤΟ ΦΑΓΗΤΟ
Τα συνήθη προβλήματα στην διαδικασία του φαγητού με τα παιδιά με ΔΑΦ είναι
- ευαισθησία στην υφή και γεύση συγκεκριμένων τροφών, όπως αν η τροφή έχει κομματάκια πχ. στο γιαούρτι με φρούτα
- δεν δέχονται να δοκιμάσουν νέα φαγητά
- δυσκολεύονται πολύ να κάτσουν και να φάνε στο τραπέζι
- δυσκολεύονται να χρησιμοποιήσουν μαχαιροπήρουνα και επιμένουν να τους ταϊσετε εσείς
- τρώνε πολύ λίγο
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΦΑΓΗΤΟΥ
- Ξεκινήστε με πολύ μικρά βηματάκια. Για παράδειγμα αν δεν κάθεται για όλες τις δραστηριότητες στο τραπέζι για πάνω από πέντε λεπτά, βάλτε στόχο να κάτσει στο τραπέζι την ώρα του φαγητού για πέντε λεπτά, όχι περισσότερο στην αρχή.
- Αν φεύγοντας από το τραπέζι ζητάει την προσοχή σας τότε καλύτερα να μην τον/την κυνηγήσετε και δοκιμάστε να βάλετε κανόνα «αν δεν κάτσεις, δεν έχει φαγητό». Να είστε αυστηροί με αυτό για όλα τα γεύματα, σνακ και σε ότι πίνει να πρέπει να κάθεται.
- Αν αναστατώνεται με την παρουσία πολλών ανθρώπων την ώρα του φαγητού προσπαθήστε να τον καταλάβετε και ελαττώστε την ώρα που περιμένετε από εκείνον/η να κάτσει στο τραπέζι ήρεμα .
- Αποφύγετε να δίνετε πολλά σνακ ανάμεσα στα γεύματα ή να του/της δίνετε την αγαπημένη του/της σοκολάτα κ.τ.λ αφού έχει αρνηθεί να φάει.
- Καλό θα ήταν να αποφύγετε την εισαγωγή του παιδιού σε νέες τροφές την ώρα των γευμάτων καθώς έχει ήδη συνδέσει πιθανότατα αυτή την ώρα με προσπάθειες να του επιβληθούν τροφές που δεν του αρέσουν.
- Διαλέξτε μία ώρα που το παιδί θα είναι συνεργάσιμο και εσείς ξεκούραστος/η. Πριν ή και ύστερα από μία αγαπημένη δραστηριότητα και έπειτα από μία έξοδο είναι στιγμές που ενδείκνυται.
- Αρχικά δοκιμάστε με πολύ μικρές ποσότητες του φαγητού το οποίο θέλετε να εισάγετε στη διατροφή του παιδιού και στη συνέχεια δώστε στο παιδί σαν ενίσχυση το αγαπημένο του φαγητό.
- Φροντίστε να τρώει το αγαπημένο του φαγητό μόνο μετά τη δοκιμή νέων τροφών.
- Σταδιακά αυξήστε την ποσότητα της νέας τροφής που θα πρέπει το παιδί να φάει προκειμένου να έχει την αγαπημένη του τροφή ως επιβράβευση.
- Αν αρχίσει τις φωνές ή τα κλάματα για οποιονδήποτε λόγο όσο δύσκολο και να είναι αγνοήστε το. Όση σημασία του/της δίνετε εκείνη την ώρα, τόσο μαθαίνει να γίνετε το δικό του/της με τις φωνές.
- Αν σηκώνεται να φύγει από το τραπέζι, όσο δύσκολο και να είναι μην σηκωθείτε να τον/την κυνηγήσετε καθώς αυτό μπορεί να το βρει και διασκεδαστικό. Πάρτε το πιάτο από το τραπέζι και ξαναβάλτε το εκεί όταν ξανακάτσει.
ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ, ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΙΕΣ ΚΑΙ ΕΜΜΟΝΕΣ
Σε αυτή την κατηγορία συμπεριφορών εντάσσονται:
- στροβιλισμός
- χοροπήδημα
- ευθυγράμμιση αντικειμένων (πχ. αυτοκινητάκια),
- συλλογή γυαλιστερών αντικειμένων
- αν βλέπει συνέχεια κάποια αποσπάσματα από το βίντεο ή dvd
- περίεργες κινήσεις με τα χέρια ή τα δάχτυλα
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΕΙΡΙΣΜΟ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΑΥΤΩΝ
Οι συμπεριφορές αυτές συχνά βοηθούν το παιδί να ηρεμήσει ή ευχαριστιέται την αίσθηση που έχουν αλλά επίσης συχνά μπορεί να βοηθούν την ανάπτυξη του εγκεφάλου και του νευρολογικού συστήματος. Θέλει προσοχή και υπομονή μέχρι να φτάσουν σε σημείο που να θεωρείτε την συχνότητα τους αποδεκτή. Αν μόνο προσπαθήστε να πείσετε με φωνές/τιμωρία το παιδί να μην τις κάνει, απλά θα αντικατασταθούν από άλλες.
- Αυξάνοντας τις δεξιότητες επικοινωνίας και παιχνιδιού, το παιδί αποκτά εναλλακτικό για τις συμπεριφορές αυτές– Για παράδειγμα, οι περισσότερες δραστηριότητες με ευθυγράμμιση ή στροβιλισμό αντικειμένων μπορεί σταδιακά και με μικρά βήματα να αναπτυχθούν σε πιο σύνθετες δραστηριότητες παιχνιδιού. Αντίστοιχα εμμονές με τα γράμματα ή τους αριθμούς μπορεί σταδιακά να εξελιχθούν σε δεξιότητες πρώιμης γραφής και ανάγνωσης.
- Όλες οι αλλαγές αυτές πρέπει να γίνονται πολύ αργά και σταδιακά αλλιώς το παιδί μπορεί να αντιδράσει άσχημα- η συμμετοχή σας στις δραστηριότητες αυτές αρχικά πρέπει να είναι πολύ σύντομη και μόνο όταν την δεχτεί το παιδί σκεφτείτε να προσαρμόσετε σταδιακά τις δραστηριότητες.
- Συμπεριφορές όπως περίεργες κινήσεις με τα χέρια, χοροπήδημα, περπάτημα στις μύτες κ.λ.π. όσο μπορείτε αγνοήστε τις , αλλά μην τις επιτρέπετε να παρεμβαίνουν την ώρα άλλων σημαντικών δραστηριοτήτων π.χ. την ώρα που σας μιλάει ή την ώρα του φαγητού. Αν εκείνη την ώρα ξεκινήσει να το κάνει να είστε αυστηροί ότι τώρα δεν μπορεί να το κάνει.
- Σταδιακά φτιάξτε ένα πρόγραμμα για το ποιες στιγμές και για πόση ώρα επιτρέπεται, ξεκινώντας από περισσότερο στο λιγότερο και σταδιακά μέσα στις επόμενες εβδομάδες ελαττώστε την ώρα και την συχνότητα.
- Σε στιγμές χαλάρωσης ή ως επιβράβευση αν κατάφερε κάτι δύσκολο αφήστε τον/ την να τις κάνει.
- Το ίδιο ισχύει και για περίεργες συλλογές που μπορεί να έχει το παιδί. Φτιάξτε ένα πρόγραμμα και μέσα στους επόμενους δύο με τρεις μήνες σταδιακά ελλατώστε την συχνότητα και την ώρα την οποία επιτρέπετε στο παιδί να ασχολείται με αυτές.