Μαρία Δάρα
Ο όρος sexting, αναφέρεται στην αποστολή σεξουαλικών μηνυμάτων ή φωτογραφιών μέσω κινητών τηλεφώνων (SMS), των υπηρεσιών άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων (για παράδειγμα chat μηνυμάτων) ή μέσω των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Η λέξη sexting αποτελεί συνδυασμό των λέξεων sex και texting (ανταλλαγή κειμένων-μηνυμάτων) και εμφανίστηκε στις αρχές της νέας χιλιετίας, καθώς οι έφηβοι ξεκίνησαν να γίνονται κάτοχοι κινητών τηλεφώνων.
Το sexting θα μπορούσε να θεωρηθεί μια παραλλαγή του διαδικτυακού σεξ με τη διαφορά ότι αυτό γίνεται μέσω της χρήσης κινητών τηλεφώνων ή άλλων συσκευών κινητής επικοινωνίας με την ανταλλαγή φωτογραφιών ή γραπτών μηνυμάτων.
Καθώς η τεχνολογία αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και τα κινητά τηλέφωνα δίνουν την ικανότητα καταγραφής και αποστολής φωτογραφιών και βίντεο, η πρακτική της αποστολής προκλητικών φωτογραφιών αναπτύσσεται ραγδαία στον εφηβικό πληθυσμό ενώ εξαπλώνεται διαρκώς και στον ενήλικο πληθυσμό.
Το sexting ανάμεσα στον εφηβικό πληθυσμό είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο που σίγουρα δημιουργεί κοινωνικές αλλά και νομικές προκλήσεις. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου κάποιος έφηβος τραβάει μια φωτογραφία και την αποστέλλει σε κάποιον ενήλικα στο πλαίσιο μιας παράνομης και ακατάλληλης σεξουαλικής σχέσης. Σε άλλες περιπτώσεις η αποστολή και η παραλαβή ερωτικών φωτογραφιών φαίνεται να αποτελεί χαρακτηριστικό μιας φυσιολογικής αναπτυξιακά και κατάλληλης εφηβικής ρομαντικής-συναισθηματικής σχέσης. Υπάρχουν ακόμα και οι περιπτώσεις όπου είναι δύσκολο να προσδιοριστεί εάν ο έφηβος ήταν σύμφωνος για τη φωτογραφία που στάλθηκε σε κάποιον ή αν γνωρίζει με ποιό τρόπο αυτή η φωτογραφία θα χρησιμοποιηθεί ή εάν θα διανεμηθεί σε άλλους.
ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΕΥΝΟΟΥΝ ΤΗΝ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ SEXTING ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
ΕΦΗΒΕΙΑ
Η εμφάνιση της σεξουαλικής ορμής είναι μια φυσιολογική και φυσική όψη της εφηβικής ηλικίας ενώ είναι γεγονός ότι η σεξουαλική ενέργεια, το ερωτικό ενδιαφέρον και οι σεξουαλικές ορμές βρίσκονται στην αποκορύφωσή τους στην εφηβική ηλικία. Λαμβάνοντας τα παραπάνω υπόψη σε συνδυασμό με τη χαμηλή ικανότητα των εφήβων στο να παίρνουν αποφάσεις και της τάσης τους να πειραματίζονται με τα δικά τους όρια αλλά και τα όρια των άλλων θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην υπόθεση ότι ο προσδιορισμός των ορίων από την πλευρά των εφήβων μιας τυπικής ή παρακινδυνευμένης σεξουαλικής συμπεριφοράς δεν γίνεται πάντα με ευστοχία. Επιπλέον, η κυριαρχία των κοινωνικών δικτύων και των τεχνολογικών επιτευγμάτων στη σύγχρονη εποχή ίσως να κάνουν αυτό το διαχωρισμό ακόμα πιο πολύπλοκο.
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ
Ένας άλλος τρόπος προκειμένου να κατανοήσουμε την ανταλλαγή σεξουαλικών φωτογραφιών ανάμεσα στους εφήβους σχετίζεται με την ανάπτυξη του εγκεφάλου σε αυτή την ηλικία. Μεγάλες δομικές αλλαγές στον προμετωπιαίο φλοιό συμβαίνουν έως την ηλικία των 25 ετών. Η ανωριμότητα σε αυτή την περιοχή συνδέεται με την υποανάπτυκτη-μειωμένη ικανότητα για τον έλεγχο των παρορμήσεων, ορθή κρίση, λήψης αποφάσεων, σχεδιασμού και ενσωμάτωσης των συναισθημάτων και των σκέψεων. Η έρευνα στον τομέα της νευροαπεικόνισης προτείνει ότι υπάρχει μια μετακινούμενη ισορροπία μεταξύ του μετωπιαίου (εκτελεστικό-έλεγχος) και του μεταιχμιακού (συναισθήματα) συστήματος. Συγκεκριμένα, οι ικανότητες που εμπεριέχονται στον όρο εκτελεστικές λειτουργίες (για παράδειγμα η προσοχή, η οργάνωση, ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, η αναστολή) βασίζονται στο μετωπιαίο λοβό που ωριμάζει αργά.
Έτσι, το sexting σε συνέπεια με τη νευροβιολογική ανάπτυξη θα μπορούσε να ειδωθεί υπό το πρίσμα μιας συναισθηματικής ενόρμησης που είναι παρορμητική και δεν περιλαμβάνει την ξεκάθαρη κατανόηση ή πρόβλεψη των πιθανών συνεπειών. Σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η ευρεία διανομή σεξουαλικών φωτογραφιών συνήθως συμβαίνει ύστερα από κάποιο χωρισμό με τον ερωτικό σύντροφο (Judge, 2012).
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ – «ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΠΟΙΗΣΗ»
Η παραγωγή σεξουαλικών φωτογραφιών από τον ίδιο τον έφηβο που απεικονίζουν τον ίδιο μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα είδος ερωτικής σχέσης που εναρμονίζεται με το πνεύμα της σύγχρονης τεχνολογικής εποχής μεταξύ των εφήβων. Τα κορίτσια είναι περισσότερο πιθανό να αναφέρουν λόγους κοινωνικής πίεσης προκειμένου να πάρουν και να αποστείλουν φωτογραφίες που απεικονίζουν τους εαυτούς τους. Στο πλαίσιο του σύγχρονου ρεύματος και πνεύματος της εποχής και της κοινωνικής πίεσης που οι έφηβοι μπορεί να υφίστανται συμπεριλαμβάνονται οι τηλεοπτικές εικόνες, οι διαφημίσεις, η μόδα, τηλεοπτικά shows ακόμα και τραγούδια.
Ίσως είναι δύσκολο να προσδιορίσει με ακρίβεια κανείς το εύρημα σχετικά με τα έφηβα κορίτσια και τη σχέση τους με τη διαδικασία του sexting. Άραγε η παραγωγή και η ανταλλαγή ερωτικών φωτογραφιών αντανακλά μια μορφή υγιούς σεξουαλικής αναζήτησης ή αποτελεί σύμπτωμα της σύγχρονης «σεξουαλικοποιημένης» κοινωνίας; Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται προκειμένου να αποδώσει τον εμποτισμό ή και το βομβαρδισμό της δυτικής κυρίως κοινωνίας με σεξουαλικές αναπαραστάσεις. Οι σεξουαλικές αυτές αναπαριστάσεις παρουσιάζονται παντού στη σύγχρονη ζωή όπως σε αφίσες, διαφημίσεις, τηλεόραση, διαδίκτυο κλπ.
Είναι γεγονός ότι τα μέσα ενημέρωσης προβάλουν τη γυναικεία αλλά και εφηβική σεξουαλικότητα πολύ έντονα. Εφηβικά περιοδικά, ταινίες που απευθύνονται σε εφήβους, βίντεοκλιπς, τηλεοπτικές εκπομπές και σειρές, τραγούδια αλλά και χοροί προβάλλουν μια σεξουαλικοποιημένη εικόνα του έφηβου κοριτσιού ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν και συγκεκριμένες προσδοκίες από αυτά – για παράδειγμα προσδοκίες αναφορικά με την εμφάνιση και το σώμα (αδύνατο κορμί, μεγάλο στήθος, μυώδες σώμα για τα αγόρια) αλλά και προσδοκίες αναφορικά με συγκεκριμένες δραστηριότητες (παρακολούθηση πορνογραφικών ταινιών, σεξουαλική δραστηριότητα, φωτογράφιση και αποστολή συγκεκριμένων μερών του σώματος).
Ίσως η πιο ενδελεχής έρευνα στις νευροαναπτυξιακές επιδράσεις θα βοηθούσε στον προσδιορισμό του εφηβικού sexting. Αυτή η διαδεδομένη σεξουαλικοποίηση των κοριτσιών μπορεί να αποτελεί μια πιθανή κοινωνική επίδραση μέσω της οποίας μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις συμπεριφορές και τα συναισθήματά τους σχετικά με το φαινόμενο αυτό.
Η παραγωγή ερωτικών, σεξουαλικών και γυμνών φωτογραφιών από την πλευρά των εφήβων ίσως να υποδηλώνει ότι τα όρια μεταξύ της υγιούς σεξουαλικότητας και τη σεξουαλικοποίησης είναι δυσδιάκριτα. Με βάση το πλαίσιο αυτό θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί σε ποιό βαθμό οι έφηβοι ελεύθερα επιλέγουν να ακολουθήσουν αυτή την πρακτική και σε ποιό βαθμό αυτό βασίζεται στις κοινωνικές νόρμες ή τη σύγχρονη «μόδα» και τάση.
ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ-ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Ενώ η αποστολή κάποιας προσωπικής φωτογραφίας μπορεί να μην έχει κάτι το επιλήψιμο στα πλαίσια μιας ρομαντικής, ερωτικής και συντροφικής σχέσης, εν τούτοις η διαδικασία του sexting εγκυμονεί κινδύνους και μπορεί να πάρει συγκεκριμένες μορφές με δυσμενείς επιπτώσεις. Ανάμεσα σε αυτούς συγκαταλέγονται οι νομικές συνέπειες αλλά και ο μόνιμος χαρακτήρας που μπορεί να πάρουν οι φωτογραφίες αυτές.
Άλλο κίνδυνο αποτελεί το γεγονός ότι οι φωτογραφίες αυτές μπορούν εύκολα να διανεμηθούν σε άλλους μέσω της χρήσης των σύγχρονων τεχνολογικών επιτευγμάτων χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου που απεικονίζει η φωτογραφία. Έχουν αναφερθεί αρκετές περιπτώσεις εφήβων σε παγκόσμιο επίπεδο που μια δική τους προσωπική γυμνή, ημί-γυμνη ή ερωτική φωτογραφία έχει διανεμηθεί εν αγνοία τους σε ολόκληρο το σχολείο. Τέτοια γεγονότα έχουν πολύ σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στον ψυχισμό και το συναισθηματικό κόσμο του εφήβου. Τα συναισθήματα που συνήθως επικρατούν είναι αυτά της ντροπής, της ενοχής, του άγχους και του φόβου, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι έφηβοι έχουν οδηγηθεί και στην αυτοκτονία. Στις επιδράσεις αυτής της «διαρροής» τέτοιου περιεχομένου συμπεριλαμβάνονται και η κοινωνική απομόνωση από την ομάδα των συνομήλικων, ο εκφοβισμός αλλά και η σεξουαλική παρενόχληση.
Ακόμα, μια ηλεκτρονική εικόνα ή μια φωτογραφία που αναρτάται στο διαδίκτυο αφήνει ηλεκτρονικά ίχνη με αποτέλεσμα να μπορεί να μείνει εκεί για πάντα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορεί κάποιος χρήστης να διαγράψει τη φωτογραφία αυτή, ακόμα και αν το θελήσει.
Πέρα από τα θέματα της φήμης του ατόμου αλλά και της κοινωνικής κριτικής η αποστολή, η αποδοχή και η διανομή τέτοιου υλικού θα μπορούσε να οδηγήσει σε πειθαρχικές κυρώσεις από την πλευρά των σχολείων.
Ακόμα, το sexting μπορεί να λάβει χώρα με εξαναγκαστικό τρόπο. Πέρα από τις περιπτώσεις που ενεργοποιείται για λόγους σεξουαλικής απόλαυσης υπάρχουν και οι περιπτώσεις που μπορεί να είναι εξαναγκαστικό και να συνδέεται με τα φαινόμενα της σεξουαλικής παρενόχλησης, του grooming, του εκφοβισμού ή και της βίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις η γραμμή που διαχωρίζει το sexting με τον εκφοβισμό (bullying) γίνεται αρκετά δυσδιάκριτη.
Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι το sexting μπορεί να αποτελεί παράνομη δραστηριότητα σύμφωνα με την ομοσπονδιακή νομοθεσία, καθώς εμπεριέχεται στην παράνομη δραστηριότητα της δημιουργίας, διανομής και κατοχής παιδικού πορνογραφικού υλικού, το οποίο αποτελεί κακούργημα. Έτσι, το εφηβικό sexting στα πλαίσια των νόμων για την παιδική πορνογραφία έχει διωχθεί ποινικά σε κάποιες περιπτώσεις.
Είναι γεγονός ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας έχει επιφέρει τεράστιες αλλαγές που οι νομοθεσίες δεν έχουν ακόμα προλάβει να ενσωματώσουν. Ανεξάρτητα όμως από το νομοθετικό πλαίσιο είναι γεγονός ότι το sexting ακόμα και αν ξεκίνησε σαν ένα είδος «παιχνιδιού» μπορεί να πάρει σημαντικές διαστάσεις και να προκαλέσει σοβαρές συναισθηματικές δυσκολίες στο παιδί και να επιδράσει αρνητικά στην αυτοεκτίμησή του. Η ψυχο-εκπαίδευση των παιδιών, εφήβων, οικογενειών αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας για το νέο αυτό φαινόμενο του sexting κρίνεται απαραίτητη.