Συμβουλευτική για τη χρήση των ηλεκτρονικών σε παιδιά και εφήβους με ΔΕΠΥ
Ποιο είναι το πρόβλημα;
Είναι γεγονός ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αρέσουν ιδιαίτερα στα παιδιά με ΔΕΠΥ ενώ σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρείται ακόμα και εξάρτηση από αυτά (Mathews, Morrell & Molle, 2018). Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι παρόλο που στην πραγματική ζωή (στο σχολείο, στα μαθήματα ή στις δραστηριότητες) η συγκεκριμένη ομάδα παιδιών δυσκολεύεται αρκετά να διατηρήσει την προσοχή και την συγκέντρωση στα πράγματα που απαιτούνται, στα ηλεκτρονικά παιχνίδια συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Συγκεκριμένα, μπορεί κανείς να δει παιδιά με ΔΕΠΥ να παίζουν εξαιρετικά συγκεντρωμένα και χωρίς ίχνος κούρασης για πολλές συνεχόμενες ώρες και βέβαια η οποιαδήποτε προσπάθεια απομάκρυνσής τους από αυτά να γίνεται αιτία μεγάλων συγκρούσεων με τα μέλη της οικογένειας.
Ας δούμε, όμως, αναλυτικά γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό. Αρχικά η προσοχή που απαιτείται να δείξει κανείς στα ηλεκτρονικά-διαδικτυακά παιχνίδια, όπου έχουν συνεχή δράση δεν είναι η ίδια με την προσοχή που απαιτείται στο σχολείο ή στα μαθήματα που βέβαια δεν είναι τόσο συναρπαστικά. Η φύση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών είναι εντελώς διαφορετική. Συγκεκριμένα, είναι συνήθως πολύ προσεγμένα, έχουν εντυπωσιακά γραφικά, αληθοφανείς καταστάσεις, ήχους, χρώματα, ενδιαφέρουσα πλοκή διαδραστικότητα και η δράση δεν σταματάει ποτέ. Η αδρεναλίνη εκτοξεύεται στα ύψη ενώ πολύ δύσκολα μπορεί να σταματήσει κανείς να παίζει. Συνεπώς, η προσοχή του παίκτη παραμένει σε ένα συγκεκριμένο σημείο του παιχνιδιού για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και αμέσως συνεχίζει στο επόμενο task. Τα ίδια τα παιδιά αναφέρουν ότι: «δεν βαριέσαι ποτέ. Έχεις διαρκώς μια νέα πρόκληση να καταφέρεις!»
Επίσης, η ανταμοιβή αν κάνεις κάτι σωστό στο παιχνίδι έρχεται γρήγορα και άμεσα και αμέσως ο παίκτης είναι σε θέση να μπει στην επόμενη πρόκληση, σε αντίθεση βέβαια με την πραγματική ζωή που η οποιαδήποτε ανταμοιβή έρχεται πιο αργά και κοπιαστικά. Αυτό έχει, βέβαια, σαν αποτέλεσμα ο παίχτης να νιώθει εύκολα και διαρκώς ικανοποιημένος ενώ η οποιαδήποτε ματαίωση περνάει γρήγορα.
Φαίνεται λοιπόν κατανοητό ότι ένα παιδί με ΔΕΠΥ του οποίου συνήθως τα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν την παρορμητικότητα, την ανυπομονησία, τη δυσκολία συγκέντρωσης, την εύκολη ανία, τη δίψα για συνεχή ερεθίσματα και ανάγκη για εκτόνωση, του αρέσει πολύ – ίσως και περισσότερο από το μέσο όρο – να παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στα βιντεοπαιχνίδια τα ερεθίσματα είναι συνεχόμενα. Αυτό σημαίνει ότι για να είναι κανείς καλός χρειάζεται η προσοχή του να είναι στραμμένη σε πολλά και διαφορετικά πράγματα ταυτόχρονα. Παρόλα αυτά είναι βάσιμη ίσως η σκέψη ότι τα συνεχή ερεθίσματα και η άμεση ανταμοιβή που δίνονται στα βιντεοπαιχνίδια αποτελούν τροχοπέδη στη διατήρηση της προσοχής σε άλλες καταστάσεις που δεν είναι τόσο διεγερτικές.
Η πολύωρη χρήση παιδιών ή και ενηλίκων με συμπτώματα ΔΕΠΥ θα μπορούσε εν δυνάμει να οδηγήσει στον εθισμό στα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή/και σε διαδικτυακό πορνογραφικό υλικό και σε υπερβολική χρήση κινητών τηλεφώνων. Ο εθισμός στα βιντεοπαιχνίδια διαφέρει από την πολύωρη χρήση σε αρκετές διαστάσεις της λειτουργικότητας του ατόμου. Ο εθισμός περιλαμβάνει συνήθως συμπτώματα όπως την έκπτωση της λειτουργικότητας σε διάφορους τομείς (π.χ. δυσκολία να διαβάσει ή και να πάει σχολείο). Ακόμα, η ικανοποίηση και η χαρά αντλείται σχεδόν μόνο από το παιχνίδι και το παιδί προτιμάει να παίξει από το να βγει με τους φίλους του ή να πάει στο αγαπημένο του άθλημα ή χόμπυ. Η ικανοποίηση αυτή, βέβαια, μοιάζει σαν ποτέ να μην είναι αρκετή και το άτομο διαρκώς να κλιμακώνει τη συμπεριφορά προκειμένου να την αντλήσει. Λόγω όλων των παραπάνω οι συγκρούσεις με την οικογένεια μοιάζουν αναπόφευκτες, τα ψέματα για τις ώρες που δαπανώνται και η απομόνωση από τους γύρω είναι κάπως μονόδρομος ενώ δείχνει να επηρεάζεται αρνητικά η συναισθηματική κατάσταση του παιδιού και η επίδοσή του στο σχολείο. Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι σε τέτοιες περιπτώσεις είναι μάλλον συχνό να παρατηρείται συννοσηρότητα και με άλλες συναισθηματικές καταστάσεις (π.χ. κατάθλιψη, αγχώδη διαταραχή, κοινωνική φοβία κ.α.) ή να υποβόσκουν σημαντικά προβλήματα (π.χ. εμπειρίες εκφοβισμού στο σχολείο κ.α.).
Ανεξάρτητα από το εάν μια συμπεριφορά χαρακτηριστεί παθολογική ή όχι οι ώρες που καταναλώνονται στο παιχνίδι είναι ώρες που το παιδί στερείται από άλλες σημαντικές δραστηριότητες ωφέλιμες για την ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη όπως η αλληλεπίδραση με τους γονείς και φίλους του. Ειδικά στα παιδιά με ΔΕΠΥ τα οποία συνήθως δυσκολεύονται στη σύναψη και διατήρηση κοινωνικών σχέσεων και αυτό αποτελεί μεγάλη πηγή ματαίωσης μια τέτοια στέρηση μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα επιζήμια.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Στο Κέντρο Συμβουλευτικών Υπηρεσιών «Θέραπειν» παρέχουμε εξειδικευμένη αντιμετώπιση στις μοναδικές ανάγκες του παιδιού και της οικογένειας. Πραγματοποιείται, επίσης, από εξειδικευμένους στο θέμα επαγγελματίες ψυχικής υγείας που έχουν πολυετή εμπειρία τόσο στο θέμα της ΔΕΠΥ όσο και στο θέμα του εθισμού από ηλεκτρονικά παιχνίδια και του διαδικτύου και περιλαμβάνει:
- Συμβουλευτική και ψυχοεκπαίδευση γονέων πάνω στο θέμα της ΔΕΠΥ και του Διαδικτύου
- Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική στο παιδί ή τον έφηβο που αντιμετωπίζει ανάλογες δυσκολίες
- Διαφοροδιάγνωση από παιδοψυχίατρο προκειμένου να εκτιμηθεί το επίπεδο της σοβαρότητας και τυχόν συννοσηρότητας.