Η γραφή είναι βασική δεξιότητα του παιδιού της σχολικής ηλικίας. Η γραφοκινητική ικανότητα αποτελεί σύνθετη διεργασία που απαιτεί τον συνδυασμό δεξιοτήτων οπτικής αντίληψης και κινητικού συντονισμού. Παρακάτω παρατίθενται μερικοί από τους παράγοντες που συντελούν στη διαδικασία της γραφής και κάποιες προτεινόμενες δραστηριότητες που μπορούν να βοηθήσουν στη διευκόλυνση του έργου της γραφής.
Στάση σώματος
Η στάση σώματος που διατηρεί το παιδί ενώ γράφει επηρεάζει τόσο τη διαδικασία όσο και το τελικό προϊόν.
Η ιδανική στάση σώματος από καθιστή θέση είναι ο κανόνας των 90 μοιρών, όπου ισχία, γόνατα και ποδοκνημικές διατηρούν γωνία 90 μοιρών. Ο κορμός του παιδιού στηρίζεται στην πλάτη της καρέκλας, το κεφάλι ευθυγραμμίζεται με τον κορμό και τα πέλματα ακουμπάνε στο δάπεδο. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε βοηθήματα, όπως υποπόδια/κουτιά για να πατάνε καλά τα πόδια, μαξιλάρια κλπ, για να βοηθήσετε το παιδί να διατηρεί μία εργονομική θέση κατά τη διαδικασία της γραφής.
- Όταν γράφει και στηρίζει το κεφάλι του στο θρανίο ή στον πήχη του.
- Όταν ξαπλώνει ή/και γέρνει από τη μία μεριά το σώμα του.
- Όταν στέκεται στο πλάι της καρέκλας ή/και ανεβαίνει με τα γόνατα επάνω.
Χώρος και εξοπλισμός
Ο χώρος και ο εξοπλισμός αποτελούν εργονομικούς παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν θετικά ή/και αρνητικά το έργο της γραφής.
Πιο συγκεκριμένα, θα ήταν καλό ο χώρος που το παιδί διαβάζει τα μαθήματά του να είναι συγκεκριμένος και το γραφείο να είναι τοποθετημένο σε σημείο που δεν υπάρχει πληθώρα ή έλλειψη ερεθισμάτων. Ο φωτισμός θα πρέπει να είναι επαρκής και κατάλληλος. Το φωτιστικό στο γραφείο του παιδιού θα πρέπει να τοποθετηθεί στην αντίθετη πλευρά από το χέρι που γράφει, δηλαδή αν είναι δεξιόχειρας, το φωτιστικό γραφείου θα πρέπει να τοποθετηθεί στην αριστερή πλευρά.
Κινητικότητα του άνω άκρου – ανάπτυξη του χεριού για γράψιμο
Προϋπόθεση για τη διαδικασία της γραφής αποτελεί η καλή λειτουργία του χεριού, δηλαδή η σταθερότητα και κινητικότητα της ωμικής ζώνης , του αγκώνα, του καρπού και των δαχτύλων.
Όταν ένα παιδί δεν έχει καλή σταθερότητα ωμικής ζώνης παρατηρούμε να κουνάει όλο το χέρι του όταν χρωματίζει ή γράφει. Επίσης, παρατηρείται σφίξιμο στον αυχένα και στους ώμους. Ορισμένες δραστηριότητες που μπορούν να προετοιμάσουν το χέρι πριν το γράψιμο είναι η εξής:
- Να βάζει τα χέρια στην καρέκλα και να ανασηκώνει το βάρος του ( 5 – 10 επαναλήψεις).
- Να στηρίζει τους αγκώνες από πρηνή θέση (πάτωμα). Από αυτή τη θέση μπορεί να ζωγραφίζει/χρωματίζει.
- Να τραβά σχοινί/ να σπρώχνει βαριά αντικείμενα.
- Να κάνει περιστροφές των χεριών, όπως γύρισμα σχοινιού, κορδέλας.
- Κρατήστε τα πόδια του παιδιού, ενώ εκείνο προσπαθεί να περπατήσει με τα χέρια (καροτσάκι κηπουρού).
- Να καθαρίσει μεγάλη επιφάνεια, όπως τζάμι ή τραπέζι.
Επιπλέον, παράγοντας της ανάπτυξης του χεριού για γράψιμο αποτελεί η ανάπτυξη έκτασης του καρπού. Μία δραστηριότητα, εάν το παιδί διατηρεί καμπτικό πρότυπο στον καρπό κατά τη γραφή, είναι το παιδί να ανασηκώνει το χέρι του (άκρα χείρα) χωρίς ο καρπός να αφήνει το τραπέζι. Επίσης, μπορείτε να ενισχύσετε το εκτατικό πρότυπο της άρθρωσης του καρπού, βάζοντας το να γράψει σε κάθετο επίπεδο (τοίχο, πόρτα, ντουλάπα) ή/και κεκλιμένο επίπεδο (ντοσιέ, κλασέ τοποθετημένα πλάγια, ακόμη και ειδικά θρανία που επιτρέπουν την αυξομείωση των μοιρών σε σχέση με το χέρι του παιδιού). Με αυτόν τον τρόπο, βελτιώνετε την τοποθέτηση του καρπού και διευκολύνετε τη συνεργασία όλων των αρθρώσεων του χεριού.
Επιπροσθέτως, ο λεπτός κινητικός συντονισμός επιτρέπει το χειρισμό του μολυβιού. Συγκεκριμένα, με το όρο λεπτός κινητικός συντονισμός αναφερόμαστε στη χρήση μικρών μυϊκών ομάδων για την πραγμάτωση ελεγχόμενων κινήσεων και χειρισμού μικρών αντικειμένων, όπως το να μεταφέρει μικρά αντικείμενα (π.χ. φασόλια, κέρματα) από την παλάμη στα δάχτυλα και αντίστροφα.
Χρησιμοποιήστε βοηθήματα, όπως λαβή μολυβιού ή/και μολύβια με ενσωματωμένη λαβή, που ενισχύουν τη τοποθέτηση και σταθεροποίηση των δαχτύλων.
Σε περίπτωση που το παιδί ασκεί μεγάλη πίεση όταν γράφει χρησιμοποιήστε μηχανικό μολύβι (η μύτη σπάει κατά την πίεση). Επιπλέον, μία δραστηριότητα κατά την οποία το παιδί θα πρέπει να ελέγχει τη πίεση που ασκεί στο μολύβι ενώ γράφει, είναι να γράφει/ζωγραφίζει ενώ κάτω από τη κόλλα ή τη σελίδα του τετραδίου του έχετε τοποθετήσει μία πετσέτα.
Σχηματισμός γραμμάτων
Βοηθήστε το παιδί στο σωστό σχηματισμό γραμμάτων μέσα από κιναισθητικές και πολυαισθητηριακές μεθόδους. Όσον αφορά τη σωστή φορά των γραμμάτων, θα πρέπει να είναι από πάνω προς τα κάτω.
- Παροτρύνεται το παιδί να περιγράφει λεκτικά το γράμμα καθώς το σχηματίζει στο χαρτί.
- Φτιάξτε ένα γράμμα στην πλάτη του και ζητήστε του να σας πει ποιό γράμμα είναι.
- Ζητήστε από το παιδί να σχηματίσει γραμματάκια στον αέρα και στο τραπέζι με τον δείκτη του χεριού σα να κρατούσε μολύβι. Χωρίστε τα γράμματα σε ομάδες ανάλογα με τις γραμμές που περιλαμβάνουν (κάθετες και οριζόντιες, διαγώνιες, κύκλοι και ημικύκλια) και κατασκευάστε τα με πλαστελίνη. Τα τμήματα που αποτελούν το κάθε γράμμα θα πρέπει να φαίνονται ξεκάθαρα.
Όγκος εργασιών
Τέλος, μη βάζετε μεγάλο όγκο γραπτών εργασιών . Εάν παρατηρήσετε πως κατά τη διάρκεια των γραπτών εργασιών αλλάζει η κίνηση του χεριού, η λαβή του μολυβιού του παιδιού, θα ήταν καλό να διακόψετε την εξάσκηση. Προτιμήστε να κάνετε διαλειμματα ενδιάμεσα των γραπτών εργασιών σύμφωνα με τις δυνατότητες και την αντοχή του παιδιού!